Cá betta là gì?

Cá đá Xiêm… Betta splendens. Một trong những loài cá cảnh độc đáo, thông minh và thú vị nhất; cá betta xuất xứ từ vùng khí hậu ấm áp ở Thái Lan, nơi chúng thường làm tổ trong các ruộng lúa nước tĩnh [1]. Cá betta có một bộ phận hô hấp độc đáo gọi là mê lộ (labyrinth) mà nó cho phép cá sống sót trong môi trường tự nhiên nghèo ô xy ở châu Á. Mặc dù vẫn hấp thu ô xy hoà tan trong nước là chính nhưng cá betta thỉnh thoảng ngoi lên mặt nước đớp không khí. Dựa vào khả năng này, cá betta hoàn toàn có thể được nuôi trong lọ nhỏ, tuy nhiên lọ quá nhỏ vừa không tốt cho sức khoẻ của cá vừa thiếu nhân đạo. Mỗi con betta nên được nuôi trong lọ có dung tích tối thiểu 1.5 lít để duy trì sức khoẻ lâu dài.

Cá betta hiện đại trông hoàn toàn khác biệt với cá hoang dã, loài rất phổ biến ở Đông Nam Á. Betta splendens hoang dã có vây rất ngắn và màu sắc kém nổi bật. Nhìn sơ qua rất khó phân biệt cá trống với cá mái, mỗi con tự chiếm một lãnh thổ, cá đực làm tổ và sinh sản với cá cái một khi chúng xuất hiện.

Cá đực đang xù mang ((J. Sonnier)

Khi cá thể cùng loài xuất hiện, cá betta thường thực hiện một động tác gọi là “giương vây”. Khi cá đực này nhìn thấy cá đực khác (hay hình ảnh phản chiếu của nó!), nó bèn xù mang, giương vây hết cỡ để cho địch thủ thấy nó to và mạnh mẽ dường nào; màu sắc của nó trở nên rực rỡ và nổi bật hơn. Nó nhanh chóng chuyển sang đập thân và cắn/mổ vào vây của đối phương nếu con này không chịu triệt thoái. Trận đấu có thể kéo dài hàng giờ và chỉ kết thúc khi một trong hai con bỏ cuộc hay bị thương quá nặng không thể đấu tiếp. Cá đực cũng thực hiện hành vi “giương vây” trước cá cái nhưng có một chút khác biệt, nó nhảy múa liên tục với vây xoè rộng và phô bày vẻ đẹp để hấp dẫn cá cái. Cá cái thường giương vây đáp trả và mặc dù nghi thức tán tỉnh này có thể biến thành bạo lực, chúng hầu như vẫn duy trì vẻ đẹp và ngoại hình của mình.

Một số loài betta khác gồm Betta bellica, Betta pugnax, Betta edithea, Betta akarensis, Betta albimarginata, Betta anabatoides, Betta balunga, Betta brownorum, Betta coccina, Betta burdigala, Betta dimidiata, Betta fusca, Betta foersche, Betta macrostoma, Betta livida, Betta picta, Betta persephone, Betta rutilans, Betta smarargdina, Betta simorum, Betta tussyae, Betta taeniata, Betta imbellis, Betta unimaculata và Betta strohi [2].

Cá betta xanh dương cái (V. Parnell)

Ghi chú

[1] Loài Betta splendens phân bố ở Thái Lan, Campuchia và Việt Nam nhưng những cá thể tổ tiên của cá betta hiện đại là ở Thái Lan vì chính người Thái thuần dưỡng loài này để đá độ.

[2] Xấp xỉ 70 loài. Tương lai, số lượng loài có thể tăng lên vì còn nhiều vùng hoang vu trong vùng chưa được khảo sát tường tận.